Ο καπετάν Γιώτης Καλαμπόκας

Η ιστορία του καπετάν Γιώτη Καλαμπόκα προέρχεται από το βιβλίο του Αντ. Παπαγιαννόπουλου "Το χωριό μου" (σελ. 110-112) ως καταγραφή προφορικής παράδοσης του χωριού. Προτίμησα, ωστόσο, να την αποδώσω περισσότερο "δημοσιογραφικά" και συνοπτικά, παραλείποντας τις παρεκβάσεις που υπάρχουν στο αρχικό κείμενο και αποφεύγοντας -όσο γίνεται σε μια ιστορία που διασώθηκε προφορικά- την αφέλεια της προφορικής αφήγησης. Οι επανειλημμένες και σε τεράστιες αποστάσεις για τα δεδομένα και τους κινδύνους της εποχής μετακινήσεις των πρωταγωνιστών, μάλλον δημιουργούν αμφιβολίες για την αλήθεια της ιστορίας ως συνόλου. Είναι, πάντως, πιθανόν ο θρύλος του καπετάν Γιώτη Καλαμπόκα να έχει την αφετηρία του σε αληθινά γεγονότα που η κολλινιάτικη παράδοση τα εμπλούτισε ή και τα συνδύασε. 

Ήταν Απρίλης του 1810, ανήμερα το Πάσχα. Ο Αλίτζας, ο αγάς της Κάτω Κολλίνας, βγήκε από το κονάκι του και ξεκίνησε καβάλα στ' άλογό του να πάει, παρέα μ' ένα σύντροφό του, στον Κάμπο να δει τα χωράφια του και τα κοπάδια του. Λέγανε τάχα πως ήταν κι ο ίδιος κρυφός χριστιανός και γι' αυτό πόναγε τους χριστιανούς ραγιάδες. 

Φτάσανε στα χτήματά του και βρήκαν τους Έλληνες να γλεντάνε για το Πάσχα. Κάθισε κι ο αγάς μαζί τους. Έφαγε, ήπιε, χόρεψε. Όταν έφτασε το δείλι, φάνηκαν στον ουρανό βαριά σύννεφα. Δεν έβρεξε όμως. Mόνο ψιχάλισε και σε λίγο ξαστέρωσε και πάλι. Καβαλίκεψε ο αγάς το άλογό του και ξεκίνησαν για το Κατωχώρι. 

Το ποτάμι όμως είχε μεγάλη κατεβασιά, γιατί μακρύτερα είχε βρέξει δυνατά. Ξωπίσω τους ερχόταν, πηγαίνοντας κι αυτός στο χωριό, ένας ωραίος νέος Έλληνας, ο Γιώτης Καλαμπόκας που τους συμβούλεψε να περιμένουν να λιγοστέψει το νερό και να καλμάρει το ποτάμι, για να περάσουν. Όμως ο αγάς δεν έδωσε σημασία στα λόγια του και, καθώς ήταν ζαλισμένος απ' το κρασί, βάρεσε το άλογό του για να περάσει. Στη μέση του ποταμιού, το άλογό του διπλώθηκε σε κάποιο κλαδί κι ο αγάς έπεσε και τον πήρε το ορμητικό νερό. Χίμηξε τότε ο Γιώτης στα νερά και με κίνδυνο της ζωής του κατάφερε να πιάσει τον Αλίτζα και να τον βγάλει στην άλλη όχθη, ενώ ο συνοδός του έμεινε απέναντι, μη τολμώντας να περάσει. Ο Γιώτης ανέβασε τον αγά στο άλογό του, που είχε βγει κι αυτό απ' το νερό, και σε κακά χάλια τον μετέφερε στο χωριό. 

Την άλλη μέρα ο αγάς γύρεψε να του φέρουν τον άνθρωπο που τον έσωσε για να τον ευχαριστήσει και να τον ανταμείψει. Από κείνη την ημέρα ο Γιώτης κέρδισε την εκτίμηση του αγά κι άρχισε να μπαινοβγαίνει στο κονάκι του.

Ο αγάς είχε μια πολύ όμορφη κόρη, την Αϊσέ. Με τις συχνές επισκέψεις του Γιώτη στον αγά, δεν άργησε να φουντώσει ο έρωτας ανάμεσα στους δυο νέους κι αποφάσισαν να κλεφτούν, γιατί δε γινόταν η κόρη του αγά να γίνει χριστιανή και να παντρευτεί έναν ραγιά. Χώρια που, ακόμα κι αν ο καλόγνωμος αγάς συμφωνούσε, θα έβρισκε τον μπελά του απ' τον πασά της Τριπολιτσάς. Έτσι μια φθινοπωρινή νυχτιά, ο Γιώτης και η Αϊσέ εξαφανίστηκαν, παίρνοντας μαζί κι ένα πουγκί φλουριά του αγά. Περιπλανήθηκαν στη Ρούμελη και κατέληξαν στη Μολδοβλαχία, όπου η Αΐσέ βαφτίστηκε χριστιανή και παντρεύτηκαν. Εκεί εγκαταστάθηκαν, απέκτησαν παιδιά και προκόψανε.

Μετά όμως από κάμποσα χρόνια νοσταλγήσανε το Μοριά και παραμονές της Επανάστασης του 1821 ήρθαν στα Λαγκάδια της Γορτυνίας, όπου ο Γιώτης Καλαμπόκας εμφανίστηκε με το ψεύτικο όνομα Γιώτης Ασημακόπουλος.

Εν τω μεταξύ ο αγάς Αλίτζας είχε πληροφορηθεί ότι πρόκειται να ξεσπάσει επανάσταση των ραγιάδων. Πούλησε βιαστικά τα υπάρχοντά του κι έφυγε για την Πόλη.

Όταν ξέσπασε η Επανάσταση και οι Τούρκοι κλείστηκαν στις πόλεις και τα κάστρα, ο Γιώτης Καλαμπόκας πήρε την οικογένειά του κι ήρθε στις Κάτω Κολλίνες. Από εκεί πολέμησε τους Τούρκους ως αρχηγός των παλικαριών του χωριού. 

Μετά την απελευθέρωση, ο καπετάν Γιώτης, η γυναίκα του και τα πέντε παιδιά τους ζήσανε ευτυχισμένοι για μερικά χρόνια στο χωριό. Όμως τη Μαρία (την άλλοτε Αϊσέ) τη βασάνιζε ο καημός να δει τους γονείς της που τους είχε πικράνει με την εξαφάνισή της. 

Έτσι, ο Γιώτης ξεκίνησε μια μέρα και, με βάση τις πληροφορίες που είχε μαζέψει όλα αυτά τα χρόνια για την τύχη του αγά και της γυναίκας του, έφτασε στην Πόλη κι άρχισε να αναζητά τον αγά Αλίτζα από το Μοριά. Η παράδοση θέλει ο Γιώτης να ρώτησε τυχαία τον ίδιο τον αγά στο δρόμο αν γνωρίζει τον πεθερό του κι εκείνος να τον αναγνώρισε, να τον αγκάλιασε και να τον υποδέχτηκε στο σπίτι του. 

Μετά απ' αυτά, ο καπετάν Γιώτης Καλαμπόκας γύρισε στο Κατωχώρι, πούλησε το βιος του, πήρε την οικογένειά του και φύγανε για την Πόλη. Από τότε κανείς στις Κολλίνες δεν ξανάκουσε τίποτα γι' αυτούς...

Πρόταση για να τιμηθεί ο Ιάσονας Καλαμπόκας

Με επιστολή του προς το Δήμο Τρίπολης, την Κοινότητα Κολλινών,τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κολλινών και την Παναρκαδική Ομοσπονδία Ελλάδας ο Παναγιώτης Βέμμος προτείνει να τιμηθεί ο Ιάσονας Καλαμπόκας.

Στην επιστολή αναφέρει:

Στις 6 Σεπτεμβρίου συμπληρώνονται 70 χρόνια από την εκτέλεση του Ιάσονα Καλαμπόκα στη Χίο. Ενδεικτικά της πατριωτικής του δράσης σας επισυνάπτω αναφορές από το διαδίκτυο και το βιβλίο της Κούλας Ξηραδάκη «Κατοχικά»*. Τα σχόλια περιττεύουν.
Η Χίος έχει τιμήσει δεόντως τον Αρκάδα ήρωα με ανδριάντα, ονομασία δρόμου και αίθουσας στη βιβλιοθήκη «Κοραής» και με εκδηλώσεις.
Στο χωριό καταγωγής τους, τις Κολλίνες, αλλά και στην Αρκαδία, απ' όσο γνωρίζω, δεν έχει πραγματοποιηθεί κάποια τιμητική εκδήλωση μνήμης.
Με την συμπλήρωση των 70 χρόνων από τον μαρτυρικό θάνατο του και ιδιαίτερα στις δύσκολες μέρες που περνά η πατρίδα μας, το πατριωτικό αυτό σύμβολο οφείλουμε να το τιμήσουμε.

Με εκτίμηση
Παν. Βέμμος

* Πληκτρολογείστε το όνομα Ιάσων Καλαμπόκας στο διαδίκτυο και θα βρείτε πληροφορίες για την πατριωτική δράση και εκτέλεσή του από τους Γερμανούς.

Πελασγός

Γενάρχης των Πελασγών αναφέρεται ο Πελασγός. Με τ' όνομά του συνδέθηκαν πολυάριθμοι θρύλοι και παραδόσεις.

Σύμφωνα με μια απ' αυτές, ο Πελασγός ήταν ο πρώτος άνθρωπος που αναδύθηκε απ' τη γη κι έγινε έτσι γενάρχης των ανθρώπων. Στην Αρκαδία, όπου υπήρχε αυτή η παράδοση, πίστευαν ότι γιος του Πελασγού απ' τη νύμφη Κυλλήνη ή την Ωκεανίδα Μελιβοία, ήταν ο Λυκάονας, ο μυθικός βασιλιάς της Αρκαδίας. Αυτή ονομάστηκε στην αρχή Πελασγία, απ' το όνομα του γενάρχη της.

Ο Πελασγός αναφερόταν και ως ιδρυτής του Άργους της Πελοποννήσου, γιος του Αγήνορα και πατέρας της Λάρισας.

Ακόμα έλεγαν πως ήταν γιος του Ποσειδώνα και της νύμφης Λάρισας, αδελφός του Αχαιού και του Φθίου.

Άλλες παραδόσεις αναφέρουν ότι ήταν ο μυθικός γενάρχης των Πελασγών της Θεσσαλίας ή ότι ήταν γιος του Αιρέστορα κι εγγονός του Έκβασου, οικιστή της Παρρασίας, στην Αρκαδία.^[1]

Χάρτης Πελασγών και Πελασγού.

Σύμφωνα με τον Παυσανία ήταν ο γενάρχης των βασιλέων της Αρκαδίας. Ήταν αυτός που δίδαξε στους Πελασγούς να φτιάχνουν καλύβες και να επεξεργάζονται τα δέρματα των ζώων για να τα φοράνε σαν ρούχα. Όπως μάλιστα αναφέρει βασίλεψε σε λαό που ζούσε σε καλύβες.

Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1. Jump up↑ Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 8, chapter 1, section 4, line 1 [4] φασὶ δὲ Ἀρκάδες ὡς Πελασγὸς γένοιτο ἐν τῇ γῇ ταύτῃ πρῶτος. εἰκὸς δὲ ἔχει τοῦ λόγου καὶ ἄλλους ὁμοῦ τῷ Πελασγῷ μηδὲ αὐτὸν Πελασγὸν γενέσθαι μόνον: ποίων γὰρ ἂν καὶ ἦρχεν ὁ Πελασγὸς ἀνθρώπων; μεγέθει μέντοι καὶ κατὰ ἀλκὴν καὶ κάλλος προεἶχεν ὁ Πελασγὸς καὶ γνώμην ὑπὲρ τοὺς ἄλλους ἦν, καὶ τούτων ἕνεκα αἱρεθῆναί μοι δοκεῖ βασιλεύειν ὑπ' αὐτῶν. πεποίηται δὲ καὶ Ἀσίῳ τοιάδε ἐς αὐτόν: Ἀντίθεον δὲ Πελασγὸν ἐν ὑψικόμοισιν ὄρεσσι γαῖα μέλαιν' ἀνέδωκεν, ἵνα θνητῶν γένος εἴη. (Άσιος άγνωστη θέση) [5] Πελασγὸς δὲ βασιλεύσας τοῦτο μὲν ποιήσασθαι καλύβας ἐπενόησεν, ὡς μὴ ῥιγοῦν τε καὶ ὕεσθαι τοὺς ἀνθρώπους μηδὲ ὑπὸ τοῦ καύματος ταλαιπωρεῖν: τοῦτο δὲ τοὺς χιτῶνας τοὺς ἐκ τῶν δερμάτων τῶν οἰῶν, οἷς καὶ νῦν περί τε Εὔβοιαν ἔτι χρῶνται καὶ ἐν τῇ Φωκίδι ὁπόσοι βίου σπανίζουσιν, οὗτός ἐστιν ὁ ἐξευρών. καὶ δὴ καὶ τῶν φύλλων τὰ ἔτι χλωρὰ καὶ πόας τε καὶ ῥίζας οὐδὲ ἐδωδίμους, ἀλλὰ καὶ ὀλεθρίους ἐνίας σιτουμένους τοὺς ἀνθρώπους τούτων μὲν ἔπαυσεν ὁ Πελασγός: [6] ὁ δὲ τὸν καρπὸν τῶν δρυῶν οὔτι που πασῶν, ἀλλὰ τὰς βαλάνους τῆς φηγοῦ τροφὴν ἐξεῦρεν εἶναι. παρέμεινέ τε ἐνίοις ἐς τοσοῦτο ἀπὸ Πελασγοῦ τούτου ἡ δίαιτα, ὡς καὶ τὴν Πυθίαν, ἡνίκα Λακεδαιμονίοις γῆς τῆς Ἀρκάδων ἀπηγόρευεν ἅπτεσθαι, καὶ τάδε εἰπεῖν τὰ ἔπη: πολλοὶ ἐν Ἀρκαδίῃ βαλανηφάγοι ἄνδρες ἔασιν, οἵ σ' ἀποκωλύσουσιν: ἐγὼ δέ τοι οὔ τι μεγαίρω. Πελασγοῦ δὲ βασιλεύοντος γενέσθαι καὶ τῇ χώρᾳ Πελασγίαν φασὶν ὄνομα.Παυσανία Αρκαδικά

Ο Αρκάς και ο Λυκάων (μυθολογία ,μυθιστορία)

Ο Λυκάων της Αρκαδίας ήταν γιος του Πελασγού και της Μελίβοιας (ή της νύμφης Κυλλήνης), και υπήρξε ο πρώτος (μυθικός) βασιλιάς της Αρκαδίας. Ο Λυκάων με διάφορες γυναίκες απέκτησαν 50 γιούς. Ειδικότερα, ήταν πατέρας του Οινώτρου και της Καλλιστώς, της οποίας κατά μία εκδοχή ανέθρεψε τον γιο, τον Αρκά.

Ο Λυκάων αναφέρεται ως ικανότατος, ευσεβής και δίκαιος βασιλιάς, ενώ οι γιοί του ως επώνυμοι ήρωες και ιδρυτές πόλεων. Ωστόσο, αυτός και οι γιοί του ασέβησαν προς τονΔία όταν τους επισκέφθηκε, δίνοντάς του να φάει ανθρώπινο κρέας για να διαπιστώσουν την παντογνωσία του. Ο θεός έσπρωξε μακριά του το πιάτο με αηδία και είτε σκότωσε τον βασιλιά και τους γιούς του με τον κεραυνό του, είτε τους μεταμόρφωσε σε λύκους (Απολλόδωρος ΙΙΙ 8, Οβιδίου Μεταμορφώσεις I 198). Κάποιοι φθάνουν να πουν ότι ο Λυκάων έσφαξε και προσέφερε τον ίδιο τον γιο του, τον Νύκτιμο (Κλήμης Αλεξανδρείας: Προτρεπτικός ΙΙ 36, Νόννος: Διονυσ. XVIII 20, Αρνόβιος IV 24). Αλλά σύμφωνα με αντίθετη εκδοχή ο Νύκτιμος ήταν ο μόνος γιος που επέζησε και διαδέχθηκε τον πατέρα του στον θρόνο.

Κατά την παραλλαγή του Παυσανία (VIII 2), ο Λυκάων θυσίασε ένα βρέφος στον Δία επί του βωμού στο Λύκαιο όρος, και αμέσως μετά μεταμορφώθηκε σε λύκο. Αυτό συνδέεται με τον θρύλο ότι ένας άνθρωπος γινόταν λύκος κάθε χρόνο στην ετήσια θυσία προς τον Λύκαιο Δία, αλλά ξαναγινόταν άνθρωπος αν δεν έτρωγε ανθρώπινη σάρκα επί δέκα χρόνια. Ο μύθος έχει ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως. Κατά τον Weizsäcker, ο Λυκάων αντιστοιχεί σε προελληνικό θεό στον οποίο προσφέρονταν ανθρωποθυσίες και ο οποίος έφερε προελληνικό όνομα παρόμοιο με του λύκου, από όπου και η ιστορία της μεταμορφώσεώς του σε λύκο. Η λατρεία του αντικαταστάθηκε από εκείνη του ελληνικού Διός και στη συνέχεια ο Λυκάων ήταν κάτι σαν κακό πνεύμα που είχε προσβάλει τη νέα θεότητα σερβίροντάς της ανθρώπινο κρέας. Ο Robertson Smith θεωρεί τις θυσίες προς τον Λύκαιο Δία στην Αρκαδία καννιβαλικές εορτές μιας φυλής που είχε τον λύκο ως τοτέμ της. Ο Usener κ.ά. ταυτίζουν τον Λυκάονα με τον Λύκαιο Δία ως θεό του φωτός, που σφάζει τον γιο του Νύκτιμο (το σκοτάδι της νύχτας) ή που τον διαδέχεται ο γιος του, μία μεταφορά για την αιώνια διαδοχή ημέρας και νύκτας.

Στον Λυκάονα αποδίδονται:

• Η ίδρυση της αρχαιότερης πόλεως της Αρκαδίας
• Ο πρώτος πολιτισμός της Αρκαδίας
• Η αρχαιότερη αίρεση, αυτή του Λυκαίου Διός

Τον μύθο του Λυκάονα δραματοποίησε ο Ξενοκλής σε ομώνυμη τραγωδία του.

Οι 50 γιοί του Λυκάονα ήταν οι εξής:

Νύκτιμος Οίνωτρος Μελαινέας Θεσπρωτός Έλικας Πευκέτιος Καύκωνας Μηκιστεύς Οπλέας Μακαρέας Μάκενδος Όρον Πόλιχνος Ακόντης Ευαίμονας Αγκύορας Αρχεβάτης Καρτέρωνας Αιγέωνας Πάλλαντας Εύμονας Κάνηθος Πρόθοος Λίνος Κορέθοντας

Μαίναλος Τηλεβόας Φύσιος Φάσσος Φθίος Αλίφηρας Γενέτορας Βουκολίωνας Σωκλέας Φινέας Ευμήτης Αρπαλέας Πορθέας Πλάτων Αίμονας Κύναιθος Λέοντας Αρπάλυκος Ηραίας Τιτάνας Μαντινέας Κλείτωρ Στύμφυλος Ορχομενός Τραπεζούς

Επίσης σαν γιοί του Λυκάονα αναφέρονται και οι :

• Άκακος
• Ακόντης
• Ασεάτης
• Θεισοεύς
• Ιάπηγας
• Κώμνος
• Παρράσιος
• Τεγεάτης
• Ψώφις

Ο Αρκάς ή Αρκάδας ήταν πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας, επώνυμος ήρωας της Αρκαδίας, γενάρχης των Αρκάδων και 3ος μυθικός βασιλιάς της Αρκαδίας.

Κατά τον Παυσανία, ήταν γιος και διάδοχος του Νύκτιμου, εγγονός του Λυκάονα και απόγονος του Πελασγού ονοματοδότης του λαού των Αρκάδων και της χώρας από Πελασγία σε Αρκαδία. Μητέρα του η νύμφη Καλλιστώ, γυναίκα του ήταν η Λεάνειρα ή κατα άλλους η νύμφη Ερατώ, και γιοί του ο Έλατος, ο Αφείδας, ο (νόθος) Αυτόλαος και ο Αζάν ονοματοδότης των Αζάνων. Ο Αρκάς ηγήθηκε των Πελασγών, οι οποίοι μετονομάστηκαν σε Αρκάδες. Όταν ο Αρκάς μπήκε στο ιερό του Λυκαίου Δία, οι Αρκάδες θέλησαν να τον σκοτώσουν, θεωρώντας την πράξη του βέβηλη. Ο Δίας όμως επενέβη και τον γλύτωσε. Στο τέλος της ζωής του ο Αρκάς μοίρασε τη γη της Αρκαδίας στους τρεις γιους του.^[1].

Κατά την μυθολογία, πατέρας του ήταν ο Δίας και μητέρα του η νύμφη της Αρτέμιδος Καλλιστώ η οποία ήταν κόρη του Λυκάονα και την ερωτεύτηκε ο Δίας, καρπός αυτού του έρωτα ήταν ο Αρκάς. Κάποιες εκδοχές τον ήθελαν δίδυμο αδερφό του Πάνα. Κατά άλλους ο Πάνας γεννήθηκε από την ένωσή της Καλλιστώς με τον Ερμή. Σύμφωνα με το μύθο, ο Λυκάονας προσέφερε στους θεούς ως γεύμα τον εγγονό του, τον οποίον σφαγίασε. Ο Δίας όμωςανέστησε τον Αρκά. Πρόκειται για παρόμοια ιστορία με αυτή του Τάνταλου και του Πέλοπα. Η Άρτεμις μεταμόρφωσε την Καλλιστώ σε αρκούδα για να την τιμωρήσει για τη συνεύρεση της με το Δία. Όταν ο Αρκάς μεγάλωσε συνάντησε τη συγκεκριμένη αρκούδα και επιχείρησε να τη φονεύσει. Ο Δίας προκειμένου να αποφευχθεί η τραγωδία, μεταμόρφωσε τον Αρκά σε αρκουδάκι και στη συνέχεια μεταμόρφωσε μητέρα και γιο σε αστερισμούς: ηΜεγάλη Άρκτος είναι η Καλλιστώ και η Μικρή Άρκτος ο Αρκάς.

• Εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης-Παιδεία, Θεσσαλονίκη, 2005, τόμος 4.

1. Jump up↑ V. μετὰ δὲ Νύκτιμον ἀποθανόντα Ἀρκὰς ἐξεδέξατο ὁ Καλλιστοῦς τὴν ἀρχήν: καὶ τόν τε ἥμερον καρπὸν ἐσηγάγετο οὗτος παρὰ Τριπτολέμου καὶ τὴν ποίησιν ἐδίδαξε τοῦ ἄρτου καὶ ἐσθῆτα ὑφαίνεσθαι καὶ ἄλλα, τὰ ἐς ταλασίαν μαθὼν παρὰ Δρίστα. ἀπὸ τούτου δὲ βασιλεύσαντος Ἀρκαδία τε ἀντὶ Πελασγίας ἡ χώρα καὶ ἀντὶ Πελασγῶν Ἀρκάδες ἐκλήθησαν οἱ ἄνθρωποι. [2] συνοικῆσαι δὲ οὐ θνητῇ γυναικὶ αὐτόν, ἀλλὰ νύμφῃ Δρυάδι ἔλεγον: Δρυάδας γὰρ δὴ καὶ Ἐπιμηλιάδας, τὰς δὲ αὐτῶν ἐκάλουν Ναί̈δας, καὶ Ὁμήρῳ γε ἐν τοῖς ἔπεσι Ναί̈δων νυμφῶν μάλιστά ἐστι μνήμη. τὴν δὲ νύμφην ταύτην καλοῦσιν Ἐρατώ, καὶ ἐκ ταύτης φασὶν Ἀρκάδι Ἀζᾶνα καὶ Ἀφείδαντα γενέσθαι καὶ Ἔλατον: [3] ἐγεγόνει δὲ αὐτῷ πρότερον ἔτι Αὐτόλαος νόθος. τοῖς δὲ παισίν, ὡς ηὐξήθησαν, διένειμεν Ἀρκὰς τριχῇ τὴν χώραν,... Παυσανία Αρκαδικά